multiresurs.blogspot.com: Elmi məqalələr

Bu bölmədə mən Təhsil , Kurikulum, Azərbaycan dili və ədəbiyyatı və digər jvə təhsil qəzetlərində iş təcrübələrimdən bəhs etdiyim bəzi məqalələr yerləşdirmişəm.Dəyərli müəllimlər bu yazıların məzmunu haqqında sizin fikirlərinizi öyrənmək mənim üçün xoş olar.Rəylərinizi hörmətlə gözləyirəm

http://www.tehsilproblemleri.com/?p=13367

http://millixeber.az/2016/09/xalqini-sevən-hər-bir-muəllim-referendumda-umumxalq-səsvermədə/

Filed in: DƏRS NÜMUNELERİ İNFORMATİKA

Aytac Rzaevhttp://www.tehsilproblemleri.com/?p=13367http://www.tehsilproblemleri.com/?p=13367a, Xetai district teacher of secondary school No. 24

Teacher’s work-practice

The use of computer technology in the mathematics lessons

Teachers play the great role at pupil’s development as personality. Every teacher’s main duty is not only to give education but also to develop pupils’ moral culture and to prepare them as well-behaved, educated and creative persons. These thoughts, especially, has been emphasized in the “National Education Development Strategy of the Republic of Azerbaijan”.

Once, the great German author Adolf Diesterweg addressed to the teachers that “Try not to teach very much to pupils”. Teach them to think, not thoughts. Thinking people have knowledge.

Regarding these facts, the main quality of knowledge is not only to find the academic sides of teaching materials but also to improve logical mentality, to teach the ways of getting knowledge and find results. In teaching process the practical necessity of the knowledge must be taught and the practical exchange and discussions should be taken place among pupils. The most effective way of getting this process is to use active and interactive teaching methods and new pedagogical technologies.

Nowadays, the aim of using the new pedagogical technologies greatly is to develop pupils’ intellect, mentality and intellectual level. Today, the main target is not to give more knowledge to pupils, but to teach them how to learn and also how to develop the skills of thinking, activeness of thoughts and independence of pupils. The essence of the new pedagogical mentality is not to teach the choice between the good and the bad, but finding the source of reality reflects the essence of mentality.

On the grounds of my pedagogical practice, I can say that, the increase of pupils’ activeness and intellectual quality depends on teachers’ professionality, their creativeness and skills of using active and interactive methods.

Including of active methods to the teaching process helps to eliminate passiveness, to develop thinking process and to increase the quality of teaching. Active teaching methods which include to the “Reform Program at the field of Education” support principles of educational laws. These principles should be taught in the sphere of democratization, humanization, differentiation, individualization, integration, rationality and qualification.

In the process of the use of such teaching process, pupil rights are preserved and their personality appreciated. Worthwhile, it helps pupil to get scientific knowledge, to increase their habits and skills. In this case, teacher who is the main factor of the qualitative lesson participates at teacher-student partnership more active.

Motivation and formation of creative thoughts is not the only thing in the active lessons. For developing pupil’s intellect, we should establish teaching process in such way that pupils can be able to comprehend “Blum pyramid” which inflects 6 levels of comprehension such as understanding, knowledge, analysis, usage, synthesis and appreciation.

Based on my practical observation, I ensure you that to improve pupil’s thoughts, the habits and motivation should be created correctly. The use of the knowledge depends on the received primary materials and after understanding process comes Blum’s other low levelled process – analysis, synthesis, appreciation. To increase the perspective of primary knowledge at lessons, we need to prepare materials appropriate to the pupils’ level and also we must make efforts to improve teaching system which aims to improve motivation. Transferring of rational knowledge, may effect to the pupils’ self-development because at the modern teaching process, the realization of classic lessons can lead to the great advantages. The use of the information technology at mathematics lessons makes the lesson more interesting and clear. If the classrooms are maintained with computers, students will feel themselves better. Comfortable conditions give a chance to find new characteristic features of teaching.

In my mind, on the one hand the use of the computer technology makes perfect environment to improve students’ intellect, on the other hand it may cause to increase their addiction to the mass media. Taking into account all these factors, pupils’ age must be taken into consideration for correct usage of computer technology in learning process. Teachers must be attentive in this matter!

Internet is the large resource. The beneficial use of internet changes the aim and the content of teaching. Let’s notice the following variants of the use of IT in teaching process:

The following duties must be mentioned during the computer lessons:

First of all, using crossword , puzzle, graphic, games, round tables, formation of timetables and the use of PC
Second, to research opportunities of different programs
The last one, substitution of the classic lessons by the information resources, the special electron teaching and the electron manuals

The use of technology in mathematics lessons is very complicated action. For this reason, we should find the most effective combinations of teaching methods and technologies to improve the rationality of education. But without information exchange and discussion, the improvement of teaching process is impossible. Nowadays “Information technology” means the processing of information by means of the electron resource, presentations and the way of usage of information technology.

Besides these factors, there are 3 principles:

Adaptation principle
Interactive principle
Individual principle

The use of adaptation principle can occur in different levels by means of the complication, content and encirclement of intellectual materials.

In this process, the use of interactive methods is very essential. The word “Interactive” borrowed from English and used in three different meanings. First of all, as “Interno” which means “to enter” , second as “inter” which means “dialogue, partnership” and the third as “international” which means “international communication”. The word “active” has international status and it means “to be active”. So, the word “interactive” should be understood as dynamic activation of the pedagogical process. This process must carry out at all levels of the lesson.

Interactive principle is an environmental principle which is in the relationship with pupils’ conscious activity in the case of dialogue and pedagogy and supported by computer programs.

“Individual principle” means to learn the individual duties and the result of this action and to increase the active educational learning process for pupils’ independent work.

The interactive process can be accepted as the organization and management of teaching methods. The following statements belong to the interactive method:

The formation of problematic process on purpose by teachers
Stimulating of students as active researchers
To permit students to investigate, to get and comprehend the new and important knowledge

The importance of the new approach is not only to learn scientific knowledge but also to get more knowledge, the most essential habits and skills, the personal qualities individually. In this process pupils learn the easy comprehensive facts, most important teaching materials, causative-consequative relations between facts and circumstances, the investigation of objective laws, achieving of results and generalizing the received materials.

Joining of interactive methods with the learning process can result to eliminate passiveness, to establish necessary intellectual characteristics and creativeness and to increase the quality of the teaching process.

Pupils’ position in the interactive teaching process is the “investigator, discoverer, and researcher”. Pupils solve these matters independently during investigations when they meet such circumstances and problems. Pupils are not passive listeners, they are active thinkers, speakers, explainers, addressees and they have absolute rights to get education. Beside these factors, they perform as researchers and comprehend the knowledge in the process of investigation and discover.

Teacher’s position is a facilitator- the position of showing direction. The teacher creates the problematic situations deliberately and he/she puts the investigation materials before the pupils and helps them to find the methodical solution of the problems.

Prof. R.L. Huseynzada and prof. L.N.Qasimova emphasized active and interactive teaching methods in their recently published books called “Pedagogy” and in other manuals. Z. Veysova, who is the researcher, author and pedagogue, has written several valuable aids and investigated worthwhile works. These valuable sources show that, teacher is requested to be creative, professional, rational and novel in the teaching process.

Let’s state that, in this process the following criterions, which characterize computer technologies, must be fulfilled strictly:

Technical environment (the type of technology for main duties)
Environmental program (the program tool bars)
The environment of theme (science, technology, education, the content of the special domains)
Methodological environment (instruction, usage, appreciation of performance and the other demands)

Mainly, I have enumerated the use of information technology in learning mathematics. Working with these programs, they meet not only the new programs, but also they have chance to get high professionality besides teachers.

If the teacher’s work is productive, then pupil’s communicative development will be innovational, knowledgeable, and personal. Because, it is really attractive for pupils to use the information technology and WEB 2 tool in the learning process.

The use of IT in mathematics lessons leads to increase motivation, to save time, to adapt detailed habits and skills, which are the main conditions of the active lessons. If teachers use the clear and colorful materials in lesson, they can involve pupils’ interest much better.

There are different kinds of the use of the information technology:

Lesson-lecture; the preparation of lesson: the solution of problems
The use of the new material in lesson; the integrated lessons etc.

In our mind, the new terminologies such as Mathlab, Mathematic, Technologic, Ceo-cebra, Wolfhram sites, which demand definite habits and skills, are suitable for the new educational standards. Such teaching methods show us how to provide learning process with either information and receive or reproductive, problem or research.

Pupils use these sites for different aims such as finding answers, generalizing and systemizing the knowledge, enlargement of the academic skills, getting different kinds of thinking process and extending their thoughts.

The use of IT practice in mathematics lessons is the most essential way of providing learning process. The use of the same computer class increases the rationality of the interactive lessons maintained by multimedia tools. In such lessons pupils are not passive listeners, but also they are involved in the active learning process.

Literature

“National Education Development Strategy of the Republic of Azerbaijan”. (24 October, 2013, President’s order)
“ Law of Education of Azerbaijan” Baku: “ Juridical literature” 2009
Huseynzade R. L “Pedagogy”. Manual. 2 volumes. Baku. 2013
Qasimova .L .N. “Pedagogy”. Manual. Baku: BDU 2013
Veysova .Z. “Active and interactive learning”. Manual for teachers. Baku. 2007

Aytac Rzayeva Həmid qızı

Xətai rayonu 24 n-li tam orta məktəbin informatika muəllimi .Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Təhsildə Əlavə Texnologiyalar Mərkəzində təlimçi

İnformatlaşma dövründə məktəblilərin mənəvi dəyərlər əsasında tərbiyəsi

Hazırkı şəraitdə yetişən nəslin mənəvi dəyərlər əsasında tərbiyəsi hər bir valideynin, ümumtəhsil məktəbinin, cəmiyyətin və dövlətin qarşısında duran çox mühüm problemdir. Müasir şəraitdə, qloballaşma dövründə gənc nəslin təlim-tərbiyə işləri onlarda milli - mənəvi dəyərlər, ləyaqət, milli mənlik şüuru və iftixar hissi, yüksək humanizm keyfiyyətləri, tolerantlıq xarakteri formalaşdırmalı, yüksək mənəvi əqidəyə malik vətəndaşlar yetişdirməlidir.

"Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"nda deyilir: "Sosial-iqtisadi həyatın müasirləşdirilməsində təhsilin rolu təkcə təhsilalanın qazandığı bilik və bacarıqların iqtisadi amilə çevrilməsi ilə məhdudlaşmır. Təhsil prosesində əldə olunan bilik və bacarıqlar, həmçinin etik-əxlaqi norma və dəyərlər hər bir təhsilalanın cəmiyyətin layiqli üzvü olması üçün lazımi şərait yaradır, onu biliyi və etik davranışı sayəsində örnək ola biləcək həmkara, nümunəvi ailə üzvünə və vətəndaşa çevirir" (1).

Məktəb təlim-tərbiyə ocağı hesab edildiyindən, uşaqların gələcəkdə intilligent bir şəxs, layiqli vətəndaş, mədəni və tərbiyəli bir şəxsiyyət kimi formalaşmasında mühüm rol oynayır. Etiraf edək ki, müasir texnologiyanın sürətli inkişafı yeniliklərə, insan əməyinin yüngülləşməsinə, vaxta qənaət, distant təhsil və s. kimi irəliləyişlərlə bərabər hələ dünyagörüşü kifayət qədər formalaşmamış, yetkinləşməmiş gənclərin mənəviyyatında bəzi mənfi təsirlərin yaranmasına səbəb ola bilir.

İnformasiya bollugu ilə əhatə olunan cəmiyyətdə “ Facebook,” “Одноклассник,” “Twitter” və s. kimi uşaq psixologiyasına zərərli amillər yoluxduran bir sıra sosial şəbəkələrə üzv olan şagirdlərdə, yaşlarına uyğun olmayan mənfi xüsusiyyətlərin formalaşdığını görürük. Onlar vaxtından tez böyüməyə can atırlar, böyüklərə xas olan hər hansı hərəkətləri özlərinə tətbiq edir, onlar kimi davranmağa başlayırlar. Ən pisi odur ki, bir çox ailələrdə valideynlərin bu hadisələrdən xəbəri olmur. Onlar uzun müddət telefonda, kompyuterdə vaxt itirmələrinin səbəbini onların dili ilə desək dərs oxumaqla əlaqələndirilər. Bunun səbəbi fikrimizcə cəmiyyətimizin kompyuterdən istifadə bacarığına tam yiyələnməməsində, anaların İnternet dünyasından bixəbər olduğunda görürəm. Bu sahədə valideynlərin maarifləndirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir ki , təhsil strategiyasında bu məsələyə də toxunulmuşdur. Bu gün məktəblərdə "Valideyn assosiyasiaları"nın yaradılmasına və fəaliyyətinin genişləndirilməsinə xüsusi ehtiyac vardır.

Daha bir faktı qeyd etmək istəyirəm. 2015-ci ildən” İKT “ Smart “və “Promethean” təlimçilik fəaliyyətimiz zamanı və Azərbaycanın bir çox orta məktəblərində təlim keçdiyimiz zaman müəllimlərlə ünsiyyətim zamanı şahidi oldum ki, müasir kurikulum təhsili hələ müəllimlərimiz tərəfindən tam tətbiq oluna bilmir. Belə müəllimləri üç qrupa bölmək olar:

1.Kopyuterdə işləmək bacarığı yüksək olan müəllimlər

2.Kompyuterdə işləmək bacarığı orta olan müəllimlər

3.Kompyuterdə işləmək bacarığı çox zəif olan müəllimlər.

Təəssüf hissilə qeyd etmək istəyirəm ki, onların arasında birinci qrupa aid etdiyim müəllimlər çox azdır. Dəfələrlə Təhsil nazirliyi tərəfindən kurslara göndərilən müəllimlər yenə də kompyuterdə işləməkdə çətinlik çəkir, öyrəndiklərini tez unudur, hər hansı bir təqdimatın hazırlanmasında kiminsə köməyinə ehtiyac duyurlar. Səbəb olaraq məktəblərdə elektron lövhələr azdır, internet zəifdir və s.kimi bəhanələr göstərirlər. Əslində Azərbaycanın paytaxt Bakı şəhəri və digər səhər və rayonlarında məktəblərimiz müasir texnologiyanın bütün avadanlıqları ilə təchiz olunmuşdur. Təhsil nazirliyi buna xüsusi diqqət yetirir. Müəllimlərin İKT biliklərinin şagirdlərdən az olması müəllimin real aləmdən nisbətən uzaq qalması və informasiya alma baxımından şagirdindən geri qalması deməkdir. Nisbətən yaşlı müəllimlər xüsusən yuxarı sinif şagirdlərində baş verən dəyişiklikləri tam mənada dərk etməkdə çətinlik çəkirlər. Fikrimcə ən böyük problem yuxarı sinif müəllim-şagird davranış qaydalarında yaranır.

Dünyada baş verən bütün dəyişiklikləri İnternet məkanından asanlıqla izləyən bəzi yeniyetmələr gördükləri zorakılıqları, şagird kobudluqlarını, müəllimə qarşı hörmətsiz davranma vərdişlərini asanlıqla qavrayır və öyrəndiklərini digər sinif yoldaşları arasında yaymağa çalışır.

Müasir müəllim bu cür durumların qarşısını almaq üçün fənnini tədris etməklə kifayətlənməməlidir, o, öz yetirmələrinə tərbiyəni və etika qaydalarını inikşaf etdirən məsləhətlər verməli, videoroliklər izlətməli, mənəviyyatı yüksək olan insanlarla, şair, psixoloqlarla görüşlər təşkil etməli, şagirdlərini muzey, balet, milli, muğam teatrı və s. mədəniyyət ocaqlarına aparmalıdır.

Fikrimcə hərəkətlərində qeyri-etik davranan uşaqlarla bağlı mütləq valideynlərlə əməkdaşlıq etməliyik. Sinif rəhbəri olduğum sinifdə belə bir halla qarşılaşdım. İki il öncə dərs əlaçısı olan, olimpiada və bilik yarışmalarında birincilik qazanan nümunəvi bir şagirdimin dərslərindən geriləməsinin, onda bəzi yersiz hərəkətlərin, lazımsız təbəssümlərin yarandığını izlədim. Valideyni ilə əlaqə saxladım və məktəbimizin pxixoloqunu bu işə cəlb etdim. Birgə səyimiz nəticəsində şagirdi düzəltdiyimizi zənn etdik. Bir müddət sonra onda eyni halları təkrarən müşahidə etdim və valideynlə söhbətimdə valideyn mənə qızım planşetdə axşamlar dərslərini işləyir onun mobil nömrəsi yoxdur ,o heç bir sosial şəbəkədən istifadə etmir və məni yanıldığıma inandırmaq istədi. Mən izləmələrimə davam etdim şagirdimi dərsdən sonra saxlayıb planşetini gətir səninlə əlavə işləyək dedim. Planşeti nəzərdən keçirdikdə şagirdimin “İnstiqram” istifadəçisi olduğunu və yaşca özündən çox böyük, insani keyfiyyətlərcə zəif olan insanlarla dostluğunu və mesajlarını gördüm, valideynlərini çağırıb baş verənlər və gələcəkdə baş verə biləcək pis hadisələrin qarşını almaq üçün birlikdə əməkdaşlıq təklif etdim. Valideynin İKT biliyinin zəifliyi yaxud heç olmaması eynilə müəllimlərin əksəriyyətində bu cür problemlərin olması uşaqları real aləmlə kontakta çox yaxınlaşdırır, iradəsi zəif olanlar pis vərdişləri tez qavrayır. Yuxarı sinifdə oxuyan şagirdlərin arasında bu cür halların artması istisna deyil. Televiziyadan, saytlardan, qəzetlərdən son dövrdə yeniyetmə psixologiyasında yaranan vaxtından tez böyümək istəməyə can atmaq cəhdi, siqaret çəkmək, məktəbə çantasız, hazırlıqsız gəlmək, müəllimlərə kobud davranmaq adi hal alıb. Bir çox məktəblərdə müəllimlər bu cür hallara artıq adi hal kimi baxır, biz fikir vermirik, evdə valideyn tərbiyə etsin bizim borcumuz dərsimizi tədris etməkdir və s. kimi ifadələr səsləndirirlər. Mən bu cür halların və bu cür deyimlərin tam əleyhinəyəm. Düşünürəm ki, məktəblərdə pedoqogika, Ailə pedaqogikası, tərbiyə metodikası kimi fənlər tədris olunsa, məktəblilərə dərsdən sonra psixoloq saatları ayrılsa, psixoloji testler keçirilsə, psixoloqlar fəallaşıb bu işə cəlb olunsa çox gözəl nəticələr əldə edə bilərik.

Дərs prossesində, elə informatika dərslərində şagirdlərin şəxsiyyətlərinin formalaşmasında humanizm тərbiyəsinin imkanları çox böyükdür. Belə ki, müəllim кеçiləcək дərsdə hansı humanist кeyfiyyətlərin aşılandığını əvvəlcədən təyin etməlidir. Ona görə də şagirdin hansı bilikləri mənimsədiyi deyil, necə mənimsədiyi əsas şərtdir.Təlim materiallarının şagiridn mənəvi tərbiyəsinə, daxili aləminə, insanpərvər kimi formalaşmasına təsiri diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. Təlim materialı şagirdə təsir göstərsə,o öz hisslərini daha sərbəst ifadə edə bilər. Bu zaman şagirdin yoldaşlarına,özünə,məktəbə,müəllimə olan münasibəti nikbin olar. Bu isə o deməkdir ki,şagird mənəvi kamillik yolundadır, ona öz şəxsi fikrini,hisslərini ,münasibətini ifadə etməyə imkan verilməli ,şərait yaradılmalıdır.Belə edildikcə şagirdlərin təlim materiallarının tərbiyəvi təsiri güclü olur, bu onun şəxsiyyət kimi formalaşmasına təsir edər.

İnsanların vətəndaş cəmiyyətinə, hüquqi dövlətə və bir-birinə olan münasibətlərini tənzimləyən əsas vasitələrdən biri mənəvi mədəniyyətdir. Bu gün mənəvi dəyərlərimizin qorunub saxlanılması və inkişaf etdirilməsi müstəqil respublikanın mədəniyyət, təhsil siyasətinin əsas vəzifələrindən biridir. Bu mənada yetişən gənc nəslimiz yeni tarixi şəraitə, müasir tələblərə, informatika əsrinə uyğun olaraq, xalqımızın tarixi, mədəni və mənəvi abidələrini, adət və ənənələrini, dilimizı, dinimizi, mədəni sərvətlərimizi, tariximizi, ədəbiyyatımızı dərindən öyrənməlidir.

Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev Azərbaycan Gənclərinin Birinci Ümumrespublika Forumundakı nitqində demişdir: "Gənclərimiz milli ruhda tərbiyə olunmalıdır, bizim milli- mənəvi dəyərlərimizin əsasında tərbiyələnməlidir. Gənclərimiz bizim tariximizi yaxşı bilməlidir, keçmişi yaxşı bilməlidir, dilimizi yaxşı bilməlidir, milli dəyərlərimizi yaxşı bilməlidir. Milli dəyərlərimizi, milli ənənələrimizi yaxşı bilməyən, tariximizi yaxşı bilməyən gənc vətənpərvər ola bilməz"(2). Ulu öndərimizin müdrik fikirlərindən irəli gələrək, yetişməkdə olan gənc nəslin milli-mənəvi ruhda, mənəvi mədəniyyət əsasında tərbiyəsi bu gün təhsilimiz qarşısında duran ən vacib məsələlərdən olmalıdır.

Azərbaycan xalqına məxsus milli-mənəvi keyfiyyətlər onun sosial həyatında, milli məişətində, mədəniyyətində, inam və əxlaqi məziyyətlərində etiketləşərək, ta qədim dövrlərdən indiyə kimi yaşaya-yaşaya gəlib çıxmışdır. prof. Rüfət Hüseynzadə Mənəvi tərbiyə anlayışının etimoloiyasını - "insann mənası", "dəyəri" kimi izah etdikdən sonra mənəvi keyfiyyətlərin məzmununu da şərh edərək yazır: "Bura ilk növbədə insanın şərəfi, namusu, vicdanı, milli - mənlik şüuru, vətəndaşlıq qeyrəti, fədakarlığı, mili-mənəvi dəyərlərə hörməti, keçmişimizi, tariximizi, dilimizi, mədəniyyətimizi, adət və ənənələrimizi dərindən öyrənməsi, habelə xeyirxahlığı, mərhəmət və qayğıkeşliyi, həssaslığı və humanizmi, tolerantlığı, müasirliyi, insanlara hörmət və sevgisi, vətənə sonsuz məhəbbəti kimi mənəvi keyfiyyətlər daxildir"(3, II c., 291).

Azərbaycan cəmiyyətində xalqın özünə məxsus olan və milli-mənəvi keyfiyyətləri canlandıran dostluq və yoldaşlıq, mərdlik və ədalətlilik, böyüyə hörmət və kiçiyə qayğı, ata-anaya ehtiram, qonaqpərvərlik və səxavətlilik, namusluluq və qeyrətlilik, vətən və el, doğma torpaq və yurd təəssübkeşliyi, birlik və vəhdət haqqında etiketlər yaranmışdır.

Bu gün təhsilimizdə insanı yalnız bilikli, savadlı bir şəxs və ya yüksək səviyyəli intellekt kimi yetişdirməklə kifayətlənmək olmaz, daha ümdəsi və daha əhəmiyyətlisi layiqli vətəndaş formalaşdırmaq, mənəvi keyfiyyətlərə sahib kamil insan yetişdirməkdir.

Açar sözlər: Mənəvi dəyərlər, informatlaşma, qloballaşma.

Ключевые слова: Духовные ценности, информатизация, глобализация .

Keywords : Spiritual values ,informatization, , globalization

Ədəbiyyat

"Azərbaycan respublikasında təhsilini inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası" 24 oktyabr, 2013 -cü il tarixli Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı/ Xalq qəz.25 okt, 2013 -cü il.
Əliyev H.Ə. Müstəqil Azərbaycan Respublikası Gənclərinin Birinci Forumunda nitq. «Azərbaycan» qəz. Bakı, 1996, 6 fevral.
Hüseynzadə R.L. Pedaqogika. Dərslik, 2 cilddə. Bakı: Mütərcim, 2013, I c. 750 s. II c.546 s.

Xülasə

A.H.Rzayeva

İnformatlaşma dövründə məktəblilərin mənəvi dəyərlər əsasında tərbiyəsi

Məqalədə göstərilir ki, müasir dövrdə qloballaşma şəraitində, informatika əsrində məktəblilərin mənəvi dəyərlər əsasında tərbiyəsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Mənəviyyat olmadan əldə edilən biliklərin, qazanılan maddi sərvətlərin əhəmiyyəti olmayacaqdır. Müasir texnologiyanın sürətli inkişafı, insan əməyinin yüngülləşməsinə, vaxta qənaət, distant təhsil və s. kimi irəliləyişlər ilə bərabər məktəb ilk növbədə layiqli vətəndaş, kamil insan formalaşdırıb, yetişdirməlidir.

РЕЗЮМЕ

А.Г.Рзаева

Воспитание духовно- нравственных ценностей школьников в периоде информатизации.

В статье рассказывается в периоде глобализации, в веке информатизации существенное значение имеет нравственно- духовное воспитание школьников. Развитие технологии в образовании, разные технические средство обучении, новые технологии не может и не должны заменит живой творческий труд учителя и все педагогические процессы, обучение и воспитание в периоде века техники должны направляться на развитие духовно- нравственных ценностях школьников.

SUMMARY G.Rzaeva Education of spiritual and moral values of students in the period information. The article in the period of globalization in the age of information is essential moral and spiritual education of schoolchildren. The development of technology in education, various technical means of teaching, new technologies can not and must not replace the live creative work of teachers and all educational processes, education and training in the period of a century technology should be directed to the development of spiritual and moral values of students.

Rəyçi: Prof. R.L. Hüseynzadə

Müəllimin iş təcrübəsi Aytac Həmid qızı Rzayeva,

Xətai rayonundakı 24 nömrəli orta məktəbin informatika müəllimi

Riyaziyyat dərslərində kompüter texnologiyalarından istifadə

Şagirdin bir şəxsiyyət kimi formalaşmasında müəllim peşəkarlığının xüsusi rolu vardır. Hər bir müəllimin əsas vəzifəsi - yalnız şagirdlərə bilik vermək deyil, həm də şagirdin mənəvi mədəniyyətini inkişaf etdirmək, onu fəal düşüncələrə malik tərbiyəli, təhsilli, yaradıcı şəxsiyyət kimi yetişdirməkdir. Bu fikirlər "Azərbaycan Respublikasında təhsilin İnkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"nda da xüsusilə vurğulanmışdır (1).

Vaxtilə böyük alman alimi Adolf Disterveq müəllimlərə müraciətlə deyirdi ki, uşaqlara bacardıqca az öyrədin. Onlara düşünməyi öyrədin. Onlara fikirləri deyil fikirləşməyi öyrədin, düşünən insan bilən insandır.

Bu baxımdan bilik keyfiyyətinin əsas meyarlarından biri tədris etdiyimiz materialın akademik tərəflərini araşdırmaqla bərabər, şagirdlərdə məntiqi təfəkkürü inkişaf etdirmək, biliyin necə əldə olunması yollarını başa salmaq, nəticəyə gedən yolu araşdırmağı öyrətməkdir. Tədris prosesində biliyin praktik əhəmiyyəti şagirdlərə başa salınmalı, biliyin şagirdlər arasında təcrübə mübadiləsi, müzakirəsi aparılmalıdır. Bunu həyata keçirmək isə ən yaxşı metod fəal və interaktiv təlim metodlarından, yeni pedaqoji texnologiyalardan istifadə etməkdir.

Hazırda məktəblərimzdə geniş istifadə edilən yeni pedaqoji texnologiyaların məqsədi şagirdin idrak qabiliyyətini, təfəkkürünü, intellektual səviyyəsini inkişaf etdirməkdir. Bu gün əsas məqsəd şagirdə daha çox bilik vermək deyil, ona öyrənməyi öyrətmək, onun düşünmək qabiliyyətini, fikri fəallığını, müstəqilliyini inkişaf etdirməkdir. Şagirdə yaxşını və pisi seçməyi öyrətmək, həqiqəti öyrətmək deyil həqiqəti tapdırmaq bu gün yeni pedaqoji təfəkkürün mahiyyətini əks etdirir.

Pedaqoji təcrübəmə əsasən deyə bilərəm ki, şagirdlərin fəallığının və bilik keyfiyyətinin yüksəldilməsi, müəllimin peşəkar səriştəsindən, onun yaradıcı fəaliyyətindən və fəal, intearktiv metodlardan səmərəli istifadə etməklə mümkün olur.

Tədris prosesinə fəal təlim metodlarının daxil edilməsi şagirdlərin passivliyinin aradan qaldırılmasına, təfəkkürün inkişafına, təlimin keyfiyyətinin yükəsldilməsinə şərait yaradır. Fəal təlim metodlarının tətbiqi nəticəsində “Təhsil sahəsində İslahat Proqramı”nın, Təhsil Qanunun tələblərinin - təlim-tərbiyə prosesinin demokratikləşdirilməsi, humanistləşdirilməsi, humanitarlaşdırılması, diferensiallaşdırlılması, fərdiləşmə, inteqrasiya, səmərəlilik, keyfiyyətlilik prinsiplərini geniş tətbiq etməklə həyata keçirmək olar (2).

Belə təlim metodlarından istifadə zamanı uşaq hüquqlarına, insan şəxsiyyətinə, ləyaqətinə hörmət edilir, şagird şəxsiyyət kimi qiymətləndirilir. Eyni zamanda şagirdlərə elmi biliklər qazanmaqda, onların bacarıq və vərdişlərinin möhkəmləndirilməsində çox geniş imkanlar yaranır. Bu zaman müəllim keyfiyyətli dərsin əsas amili kimi, əks-əlaqəyə girərək müəllim-şagird əməkdaşlığında iştirak edir.

Fəal dərs sadəcə yaradıcı motivasiya və kreativ düşüncənin formalaşması üzərində qurulmaqla bitmir. Biz şagird təffəkürünü inkişaf etdirmək üçün dərs prosesini elə qurmalıyıq ki, şagirdlər Blum taksanomiyasını əks etdirən piramidanın dərketmənin bütün 6 səviyyəsini (qavrama, bilik, təhlil, tətbiq, sintez, qiymətləndirməyə ) qədər gəlib çıxa bilsinlər.

Dərs prosesindəki müşahidələrimə əsaslanaraq əminliklə deyə bilərəm ki, şagirdlərdə yüksək düşüncə tərzini formalaşdırmaq üçün ilk növbədə motivasiya düzgün qurulmalıdır. Verdiyimiz ilkin biliyi şagird necə qavrayırsa o şəkildə tətbiq edir və qavramaya görə Blumun aşağı səviyyəli dərketmə formalarından təhlil, sintez, qiymətləndirməyə gəlir. Sinifdə tətbiq olunan ilkin biliyin perspektivliyini artırmaq üçün , şagirdlərdə fərdi xüsusiyyətləri inkişaf etdirəcək hər şagirdin bilik səviyyəsinə uyğun tapşırıqlar hazırlamaq, tədris prosesini motivasiyasını artırmağa yönəlmiş tədris sistemi kimi təkmilləşdirməyə səy göstərmək lazımdır Səmərəli bilik transfer etmək, həm də şagirddə özünü inkişafı tətbiq edilə bilər, çünki müasir tədris prosesində dərsin standartı reallaşdıracaq tərzdə qurulmasının aparıcı rolu, böyük imkanlar yaradır, informasiyalaşdırma mühitini artırır. Riyaziyyatın tədrisində informasiya texnologiyalarından istifadə etmək dərsi maraqlı və anlaşıqlı edir . Sinif kompüter təminatı ilə tam təmin olunsa , şagirdlər özlərini daha yaxşı hiss edirlər, kamfortlu şərait tədrisin yeni xüsusiyyətlərini bilməyə imkan verən bir vasitədir.

Kompüter texnologiyasından istifadənin əsas məqsədi fikrimcə, bir tərəfdən uşaqların intellektual potensialının genişləndirilməsi üçün mükəmməl mühit, digər tərəfdən isə onların kütləvi informasiya məkanına aludə olması üçün təhlükə yaradır. Bütün bunları nəzərə alaraq virtual, kompüter texnikasından düzgün istifadə etmək üçün yaş həddi nəzərə alınmalı və buna müəllimlər tərəfindən nəzarət vacibdir!

İnternet nəhəng bir resursdur. Ondan faydalı istifadə etmək , məqsəd və təlimin məzmununu dəyişir: Gəlin təhsil prosesində İKT-dən istifadə üçün aşağıdakı variantları nəzərdən keçirək:

Kompüter laboratoriyasında keçirilən dərsdə aşağıdakı vəzifələr həyata keçilir:

birincisi bəzi mövzulara uyğun krossword, pazl, qrafik, oyunlar, dəyirmi masalar və çədvəlləri yaratmaq üçün PC istifadə edərək, təhsil materialını işləmək, ikincisi, müxtəlif proqram imkanlarını tədqiq etmək;
müstəqil iş mövzusunda ənənəvi dərslər elektron informasiya resursları ilə, xüsusi təlim sistemləri, elektron dərslik (uzaq) ilə əvəz olunur.

Riyaziyyatda informatikanın tətbiqi olduqca mürəkkəb mövzudur. Buna görə də, resursların, tədris metodları və texnologiyaların ən yaxşı birləşməsini tapmaq lazımdır ki, təlimin səmərəliliyini artıraq.

Tədrisin keyfiyyətini yüksəltməkdə, öyrənmə prosesində məlumat mübadiləsi və müzakirəsi olmadan mümkün deyil. Bu gün "İnformasiya texnologiyaları" termini deyiləndə elektron resurslar vasitəsi ilə toplanmş informasiyaların emalı, təqdimatı və informasiyadan istifadə üsül və vasitələri prosesləri nəzərdə tutulur. Bunlarla yanaşı müəllimin qarşısında üç prinsip var:

adaptasiya prinsipi;
interaktiv prinsip;
fərdi prinsip.

Belə ki, adaptasiya prinsipi mürəkkəbliyi, əhatə dairəsi və məzmunu əyani vəsaitlərlə, təhsil material fərqləndirmə ilə müxtəlif səviyyələrdə həyata keçirilməsi mümkündür.

Bu prosesdə ineraktiv metodların tətbiqi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. “İnteraktiv” bizə ingilis dilindən keçərək üç mənada təqdim olunur. Birincisi “interno” şəklində, yəni “daxili”, "daxil olmaq" mənasında, ikinci, "İnter" dialoq, əməkdaşlıq, üçüncü isə “international” şəklində “beynəlxalq əlaqə” mənasında işlədilir. “Aktiv” sözü isə beynəlxalq staus almış “aktivation” sözündən olub “fəal”, “fəallıq”, “fəallaşmaq” mənasında işlədilir. Deməli, “interaktiv” sözü pedaqoji prosesi son dərəcə dinamik fəallaşdırılması kimi başa düşülməlidir. Bu dərsin bütün mərhələlərində həyata keçirilməlidir.

İnteraktiv prinsip dialoq və pedaqoji yönümlü şəklində istifadəçi ilə fəal qarşılıqlı interfeys əlaqədə olan şagirdin şüurlu fəaliyyətini idarə edən kompüter əməliyyatları tərəfindən dəstəklənən və mühit prinsipidir.

Fərdi prinsipi fərdi vəzifələri ilə təmin olunmanın və onların icrası nəticələrini yoxlamaq, təhsil fəaliyyətinin aktivləşməsinin öyrənmə gücünü artıraraq şagirdlərə müstəqil iş üçün şəraitin yaradılmasını nəzərdə tutur.

İnteraktiv təlimə tədrisin və idrak fəaliyyətinin təşkili və idarə olunması metodlarının məcmusu kimi baxmaq olar. İnteraktiv təlim üçün aşağıdakı cəhətlər səciyyəvi ola bilər:

müəllim tərəfindən şüurlu surətdə (iradi olaraq) idraki problem situasiyasının yaradılması;

- problemin həlli prosesində şagirdlərin fəal tədqiqatçı mövqeyinin stimullaşdırılması;

- şagirdlər üçün yeni və zəruri olan biliklərin müstəqil kəşfi, əldə edilməsi və mənimsənilməsi üçün şəraitin yaradılması.

Yeni yanaşmanın mahiyyəti ondadır ki, təlim şagirdlərin yaddaşının təkcə yeni elmi biliklərlə (informasiya ilə) zənginləşdirilməsinə deyil, həm də təfəkkürün müntəzəm inkişaf etdirilməsi əsasında daha çox biliklərin müstəqil əldə edilməsi və mənimsənilməsi, ən mühüm bacarıq və vərdişlərinin, şəxsi keyfiyyət və qabiliyyətlərin qazanılmasına yönəlib. Bu zaman şagirdlər müəllimin rəhbərliyi altında, xüsusi seçilmiş, asan başa düşülən və yadda qalan, ən vacib təlim materialının öyrənilməsi prosesində fakt və hadisələrin səbəb-nəticə əlaqələrini, qanunauyğunluqlarını aşkar etməyi, nəticə çıxarmağı, mühüm və dərin ümumiləşdirmələr aparmağı öyrənirlər.

İnteraktiv təlim metodunun tədris prosesinə daxil edilməsi şagirdlərin passivliyinin aradan qaldırılmasına, lazım olan təfəkkür xüsusiyyətlərinin və yaradıcılığın formalaşdırılması və təlim keyfiyyətinin yüksəldilməsinə şərait yaradır.

İnteraktiv təlim prosesində şagirdin mövqeyi – “kəşf edən”, “tədqiqatçı”, ataşdırıcı” mövqeyidir; o, gücü çatdığı məsələlər və problemlərlə üzləşərkən, bunları müstəqil tədqiqat prosesində həll edir. Şagirdlər təlim prosesində passiv dinləyici deyil, fəal düşünən, danışan, fikir söyləyən, münasibət bildirən, bi subyekt, təlim prosesinin tamhüquqlu iştirakçısı, tədqiqatçısı kimi çıxış edir və bilikləri fəal axtarış və kəşflər prosesində mənimsəyirlər.

Müəllimin mövqeyi – fasilitator ("bələdçi", "aparıcı") daha çox istiqamətverici mövqeyindədir. O, problemli vəziyyətləri planlı və istiqamətlənmiş surətdə təşkil edir, şagirdlər qarşısında tədqiqat məsələlərinin meydana çıxmasına şərait yaradır və onların həllinə metodiki kömək göstərir.

Son dövrlərdə nəşr olunan "Pedaqogika" dərslik və dərs vəsaitlərində prof. R.L.Hüseynzadə, (3) prof. L.N. Qasımova (4) çox haqlı olaraq fəal və interaktiv təlim metodlarına geniş yer vermişlər. Tədqiqatçı alim, pedaqoq Z. Veysova bu sahədə bir neçə dəyərli vəsait yazmış və qiymətli tədqiqatlar aparmışdır (5). Bu dəyərli mənbələrdə xüsusilə göstərilir ki, təlim prosesində interaktiv metodların tətbiqi zamanı müəllimdən ilk növbədə yaradıcılıq, peşəkarlıq səriştəliliyi, novatoqluq tələb edilir .

Qeyd edək ki, bu prosesdə kompüter texnologiyalarını xarakterizə edən meyarlara ciddi əməl edilməlidir:

texniki mühit (əsas vəzifələri üçün istifadə texnika növü);
proqram ətraf mühit (proqram alətlər dəsti);
mövzu mühit (elm, texnologiya, bilik xüsusi domen məzmunu);
metodiki mühit (təlimat, istifadə, performans qiymətləndirilməsi və digər əmri.).

Yuxarıda əsasən, ilk növbədə riyaziyyatın öyrənilməsində informasiya texnologiyalarının tətbiqini sadaladım. Bu proqramlarla işlərkən yalnız tanışlıq deyil, eyni zamanda özlərini maarifləndirmək üçün müəllimlərlə yanaşı şagirdlər də yüksək professionallıq əldə edə bilərlər.

Müəllim nə qədər məhsuldar işləyərsə, şagirdlərin kommunikativ bacarıqlarının inkişafı bir o qədər innovatik, bilikyönümlü, şəxsiyyətyönümlü olar. Çünki, riyaziyyatda İnformasiya texnologiyalarının və Veb 2 alətlərinin tətbiqi şagirdlər üçün daha cəlbedicidir.

Riyaziyyat dərsində İKT-dən istifadə motivasiyasını artırmaq, vaxta qənaət, bilik və bacarıqların çoxtərəfli və hərtərəfli mənimsənilməsini fəallaşdırır ki, bu isə fəal dərsin əsas şərtlərindən biridir. Mövzunun aydın və rəngarəng materiallarla təmsil olunması dərsə marağı artırır.

İnformasiya texnologiyalarından dərslərdə istifadənin müxtəlif növləri vardır:

Dərs-mühazirə; dərs hazırlanması və problemlərin həlli;
Yeni materialın dərsə tətbiqi; Integrated dərslər, və s.

Fikrimizcə, müəyyən bacarıq və bilik tələb edən yeni anlayışlar, nümayiş modelləri kimi Mathlab, Matematik, Texnolojik, Ceo-cebra,Wolfhram saytları müasir təhsil standartlarına tam uyğundur. Bu tədris metodları (məlumat və qəbul, reproduktiv, problem, araşdırma) necə öyrənmək prosesinə imkan verir.

Bu saytların orta və aşağı təhsil imkanlarından şagirdlər suallara cavab tapmaq, ümumiləşdirilmək və biliklərini sistemləşdirmək, yüksək akademik qabiliyyət, müxtəlif idrak və düşüncə tərzini genişləndirmək və biliklərini dərinləşdirmək üçün istifadə edir.

Riyaziyyatda İKT-dən istifadə təcrübəsi ən effektiv üsul hesab edilə bilər. Eyni kompüter sinifindən istifadə, multimedia alətləri ilə təşkil olunan interaktiv dərslər səmərəliliyi dəfələrlə artırır, şagird yalnız bir passiv tamaşaçı və ya dinləyici olmur o, fəal təlim prosesinə cəlb olunur.

Ədəbiyyat

Azərbayacan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strtagiyası.(24 oktyabr, 2013 - cü il prezident sərəncamı)/ Xalq, 25 oktyabr, 2013.
Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikaısnın Qanunu. Bakı:"Hüquq ədəbiyyatı", 2009.
Hüseynzadə R.L. Pedaqogika. Dərslik. 2 cilddə. Bakı: Mütərcim, 2013.
Qasımova L.N. Pedaqogika. Dərslik. Bakı: BDU, 2013
Veysova Z. Fəal – interaktiv təlim: müəllimlər üçün vəsait. Bakı, 2007.

Açar sözlər: Təlim prosesi, kompüter texnologiyası, fəal və interaktiv təlim metodları.

Ключевые слова: Процесс обучение, компьютерные технологии, активные и интерактивные методы обучения.

Keywords: Learning process, computer technology, active and interactive learning methods.

РЕЗЮМЕ

А.Г.Рзаева

Использование компьютерные технологии на уроках математики

В статье рассказывается о преимуществе использование компьютерные технологии и интерактивного метода обучения. Указывается что эти методы сильно действует на повышение кaчество обучения и активизирует познавательный интерес школьников в педагогическом процессе. Использование информационных технологий в процессе преподавания математики даёт то, что учебник дать не может; компьютер на уроке является средством, позволяющим обучающимся лучше познать самих себя, индивидуальные особенности своего учения, способствуя развитию самостоятельности.

В этом процессе особенно должны уделяться профессиональность и компетентность учителя. Авторитет, личность педагога, его разнообразные достоинства являются залогом успеха учащихся.

SUMMARY

Aytac Rzaeva
The use of computer technology in the mathematics lessons

The article describes the advantages of using computer technology and interactive teaching method. It specifies that these methods greatly affects improving training and activates the cognitive interest of pupils in the pedagogical process. Use of information technology in the teaching of mathematics provides that a textbook can not give; the computer in the classroom is a tool that allows students to better know themselves, the individual characteristics of his teaching, promoting self-sufficiency.

In this process, in particular should be given to the professionalism and competence of the teacher. The authority, the identity of the teacher, his various merits are the key success of students.

Aytac Rzayeva Həmid qızı

Xətai rayonu 24 n-li tam orta məktəbin informatika muəllimi

Təhsildə Əlavə Texnologiyalar Mərkəzində təlimçi

Tədrisin fəallaşdırılmasında elektron resurslardan istifadə etməyin rolu əvəzsizdir.

Son illərdə Respublikamızın bütün sahələrində olduğu kimi təhsil sahəsində də böyük islahat proqramı həyata keçirilir və cəmiyyətdə baş verən köklü dəyişikliklər milli təhsil sistemimizə də öz təsirini göstərir. Azərbaycan xalqının ümumimilli lideri Heydər Əliyevin 15 iyun 1999-cu il tarixli “Azərbaycan Respublikası Təhsil Sisteminin İslahat proqramı “haqqında fərmanı ilə başlanan təhsil islahatı bu gün öz yeni mərhələsində davam etməkdədir.İslahatın əsas mahiyyəti yeni pedoqoji təfəkkürün işığında təhsilin humanistləşdirilməsi,demokratikləşdirilməsi,fərdiləşdirilməsi,diferensiallaşdırılması, milli zəmin və bəşəri dəyərlər prinsipləri əsasında müasir məktəbin qurulması ,ənənəvi passiv təhsildən fəal,interaktiv təlimə keçid məsələləridir.Bütün qurulmasına xidmət edir.(1)

Fəal dərsin təşkili və qurulması müəllimdən böyük yaradıcılıq və səriştəlilik tələb edir. Fəal və interaktiv təlim metodları məktəbliləri yaradıcılığa, məntiqi düşüncəyə, sərbəstliyə, müstəqil bilik qazanmağa istiqamətləndirir.

Fəal və interaktiv dərsin təşkilində dərsin düzgün qurulması, motivasiyanın mövzuya uyğun şagirdlərin başa düşəcəyi və yaş səviyyəsinə uyğun formada seçilməsi müəllimdən xüsusi diqqət və peşəkar səriştəlilik tələb edir.

"Azərbaycan respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət strategiyası"nda -ölkə prezidenti cənab İlham Əliyevin 24 oktyabr, 2013-cü il tarixli sərəncamında səriştəli müəllim hazırlığı məsələlərinə xüsusi diqqət yetirilmişdir. Bu mühüm dövlət sənədində deyilir: “...təhsilin məzmununun formalaşmasında akademik biliklərlə yanaşı, praktik bilik və bacarıqların, səriştənin vacibliyi önə çəkilir. Səriştə əldə olunmuş bilik və bacarıqları praktiki fəaliyyətdə effektiv və səmərəli tətbiq etmək qabiliyyətidir. O, şəxsin qazandığı bilik və bacarıqların konkret fəaliyyətin nəticəsinə çevrilməsini təmin edir. Səriştəyə əsaslanan təhsil sosial-iqtisadi inkişafa daha effektli xidmət göstərir” (2). İbtidai siniflərdə informatikanı tədris etdiyim zaman şagirdlərin dərsə marağını artırmaq üçün müxtəlif üsul və vasitələrdən (məntiqi oyunlar, elektron testlər və krossvordlardan) geniş istifadə edirik. Bütün bunlarla yanaşı elektron resurslardan şagirdlərin daha çox marağına səbəb olur. Bu resurslardan biri "Bakınəşr", “Bakımedia ” və Müasir Texnologiyalar Mərkəzinin Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi ilə birgə ibtidai siniflər üçün hazırladığı İNFO-KO diski uşaqların bacarıq və qabiliyyətini inkişaf etdirməyə yönəlmiş ilk milli elektron tədris vəsaitidir.İbtidai sinif müəllimləri üçün “İnfoko” diski nəhəng elektron vəsait kimi əlverişli dostdur. Hər bir müəllim bu elektron vəsaiti çox asan şəkildə İnformatik.az aytından yükləyib, iş masasında saxlaya bilər, yaxud disk şəklində istənilən yerdə ixtiyari kompyuterdə açıb dərs zamanı istifadə edə bilər. “İnfoko” da sadəcə İnformatika fənni ilə bağlı deyil, Ana dili, Riyaziyyat, Həyat bilgisi, Texnologiya və digər fənləri əhatə edən bir –birindən maraqlı məntiqi oyun, tapşırıqlar və krosvordlar verilib.

Bilirik ki, şagirdlərin yuxarı siniflərdə yaxşı oxuması, yüksək nəticələrlə attestat alıb ali məktəblərə qəbul olunması üçün ilk növbədə onların bilik təməli ibtidai siniflərdə möhkəm qurulmalıdır. Şagirdlərdə sərbəstliyinin artırılması, özünüqiymətləndirmə, yüksəkdüşüncə, fəallıq və şüurluluq tərzi formalaşdırmaq üçün “İnfoko “ hər bir müəllimin stolüstü vəsaiti ola bilər.

Bu resursda İnformatika fənnindən

- Alqoritm

- Məntiqi oyunlar

Proqramlaşdırma

mövzuları üzrə 150-yə yaxın interaktiv və rəngarəng çalışmalar verilmişdir. Şagird fəallığını artıran , onların məntiqi düşüncəsini inkişaf etdirən bu cür tapşırıqlardan

yuxarıda qeyd etdiyim mövzuları keçdiyim zaman istifadə edirəm. Bu üsullardan istifadə edərkən məntiqi oyunlara geniş yer verirəm. Belə ki, müxtəlif rənglərdən istifadə edərək heyvanları rəngləmək, onlara aid olan hissələri tapıb birləşdirmək, heyvanları fərqli və oxşar xüsusiyyətlərinə görə müqayisə etmək şagirdin məntiqi təfəkkürünün inkişaf etdirir, onların düşüncə qabiliyyətini inkişaf etdirir və hafizəsini möhkəmləndirir.Məntiqi oyunlar sırasında Tanqram vardır ki o müxtəlif həndəsi fiqurların birləşməsindən alınan fiqurdur.Tanqramın icrası zamanı şagirdlər üçbucaq, düzbucaq, kavadrat, çevrə, trapesiya və digər çoxbucaqlıları bir-birindən fərqləndirməyi mükəmməl öyrənir.

Bu tapşırıq zamanı şagirdlər sıranı pozan ,digərlərindən seçilən obyektləri müəyyənləşdirir , doğru və yalan mülahizələr söyləyərək canlı və cansız əşyaları bir-birindən fərqləndirməyi öyrənirlər.Pazlların düzgün qurulması da zehni inkişaf etdirən məntiqi oyunlardandır. Bu oyunu biz sinfin bütün şagirdləri içərisində fərdi olaraq oynayırıq. Hər bir şagird hazırladığı pazlı elektron poçt vasitəsilə mənim poçtuma göndərir. Daha tez və düzgün işləyən ilk beş şagirdi qiymətləndirirəm. Onlara “Publisher” proqramında hazırladığım Təşəkkürnamə və Sertifikat təqdim edirəm. İnformatika kabinetimizin qarısındakı şərəf lövhəsində şagirdlərimizin Bebras,Alploqo, Sketçhup və Proprofs, Kode.orq kimi saytlardan əldə etdikləri serifikatları fərəhlə asırıq. Bu cür sertifikatlar uşaqlarda İnformatika fənninə marağı artırır onlar da sinifdə seçilən beşlikə düşmək ,şərəf lövhəsinə sertifikat təqdim etmək üçün həvəslə çalışırlar.Qrup işlərinin təşkili zamanı sinifi şagirdlərin sayına görə qruplara böldükdən sonra, hər qrupa fərqli tapşırıqlar verirəm.

Qrafların qurulması,əvvəlcədən mövzuya uyğun suallarını hazırladığım pazlların açılması , tanqram, alqoritmdə komandalar ardıcıllığı şagirdlər tərəfindən böyük maraq və rəğbətlə qarşılanır.“ İnfoko “ maraqlı olması ilə bilavasitə şagirdlər və müəllimlər üçün yenilikdir. “Klaviatura və siçan “ oyunu şagirdlərin təccüb və işgüzar səs-küyünə səbəb olur. Ən passiv şagirdin belə bu cür oyunlar zamanı aktivləşməsi məndə böyük sevnc hissi yaradır. Bizə verilən komandaları icra edərək alqoritmləri qururuq, şagirdlər oxuyub başa düşə bilmədikləri ardıcıllıqları əyani olaraq daha tez icra edir və qavrayırlar.Bir neçə oyundan sonra ən zəif şagird belə “Promethean “ lövhədə sərbəst işləməyə başlayır, oyunun aktif icraçısına çevrilir.Mənim şagirdlərdən almaq istədiyim məhz budur.Əgər şagird oxuyub qavraya bilmədiyini görərək tətbiq edirsə, onda “Blum”un yuxarı səviyyəli düşünmə bacarıqları (təhlil,sintez və qiymətləndirmə) formalaşır.Mən hədəfimə çatmış oluram,çünki, müasir dərsin əsas tələbi məhz şagirdlərdə yüksək düşüncə tərzinin formalaşdırılmasına nail olmaqdır.

Açar sözlər : fəal təlim, interaktiv, səriştəli müəllim

Ədəbiyyat

Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində İslahat Proqramının təsdiq edilməsi haqqındaAzərbaycan Respublikasi Prezidentinin sərəncamı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev. Bakı şəhəri, 15 iyun 1999-cu il. Bакı: Çаşıoğlu, 1999.
“Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət strategiyası” Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 24 oktyabr 2013-cü il tarixli sərəncamı/“Xalq” qəzeti, 25 oktyabr 2013-cü il

“Azərbaycan respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət strategiyası təhsil sistemi və təlim prosesinin keyfiyyətinin artırılması üçün nəzərdə tutulmuş tələblərdən biri müəllim peşəkarlığına nail olmaqdır. Müəllim peşəkarlığını təmin edən onun artırılmasını fəallaşdıran vasitələr, yollar, yanaşmalar, çoxdur. Texniloji vasitələr çoxaldıqca , təkmilləşdikcə müəllimin peşəkarlıq səviyyəsini artırmaq imkanları genişlənir. İmkan isə hələ hər şey deyil. İmkandan yararlanmaq, mövcud vasitələrdən istifadə ustalığına yiyələnmək və qazanılan bilik və bacarıqlardan yaradıcılıqla istifadə etmək əsasdır. Bu isə bir başa müəllimdən , onun öyrənmək həvəsindən , öyrəndiklərini İKT təcrübəsində reallaşdırmaq bacarığından asılıdır.

Yeniləşən cəmiyyətin və təhsil sisteminin əsas keyfiyyətləri sırasında elektron vasitələrdən bacarıqla istifadə edilməsi diqqət çəkir. Bu gün İKT-dən bəhrələnmə hər kəsin maraq dairəsinə daxil olmuşdur. Belə olan şəraitdə hər bir müəllim tədrisdə İKT-dən istifadə etməklə təlim prosesini qurmaq tələbinə yiyələnir. Ona görə hər hansı fənni tədris etməsinə baxmayaraq , hər bir müəllim texnoloji bilik və bacarıqlara malik olmalıdır.Bəlli olduğu kimi, ümumtəhsil ocaqlarında, ali məktəblərdə informatika fənni tədris olunur. İnsanlar təhsil- peşə mərhələlərini qalxdıqca İnformatik bilik və bacarıqlara yiyələnirlər. Ancaq bu hazırlıq bəs etmir. İKT yeniləşdikcə, təkmilləşdikcə, yeni elektron vasitələr yarandıqca hər bir peşə mühitinin , o cümlədən müəllimin bu sahədə bilik və bacarıqarını artırma ehtiyacı yaranır. Bu tələbi fasiləsiz təhsil sisteminin verdiyi imkanlardan (kurslarda, məşğələlərdə, layihələrdə,təlimlərdə) istifadə etməklə yerinə yetirmək mümkündür.Müşahidələrim göstərir ki, ayrı-ayrı fərdlərin bu sahədəki səyi informasiya mühiti yaratmır. Bunun üçün əvvələn ünsiyyətdə, fəaliyyət infostrukturlarında, konkret təhsil sahəsində götürdükdə məktəblərdə tədris prosesində , sinfi idarəetmədə , məktəbi idarəetmədə, valideyinlə, müvafiq təşkilatlarla, qurumlarla əlaqədə və .s. də elektron sistemdən vahid iş qaydası olaraq istifadə rejimi tətbiq edilməsidir. Təəssüf ki, bu hal hələ azlıq təşkil edir.

Hamıya bəllidir ki, elmi-texniki informasiyalardan savadlı istifadə, yeni informasiya texnologiyasından istifadə bacarığı informasiya mədəniyyətini formalaşdırır. Lakin informasiya mühiti olmadan informasiya mədəniyyətinin reallaşması çətinləşir. Ona görə də təhsil sistemində informasiya mühitinin yaradılması diqqətdə dayanmalıdır. Mühit hamı üçün anlaşıqlı və əlaqə yaradan vasitəyə çevrilir.Mühit formalaşmağa təsir edir. Belə də hər kəs,hər bir müəllim informasiya resurslarından istifadəyə , informasiya axtarışlarına, əldə olunan məlumatlardan yaradıcılıqla istifadəyə yönəlir. İKT-dən , elektron sistemlərdən istifadə müəllimlərin öyrətdikləri biliklərin , aşılanan bacarıqların daha möhkəm qavranılmasına imkan verir. Digər tərəfdən, öyrənənlərdə maraq yaradır, onların diqqətini cəlb edir. Eyni zamanda, öyrənənlərin elektron vasitələrdən istifadəyə alışdırılması öyrədən-öyrənən əməkdaşlığın elektron sistemini yaradır. Bu, vaxta qənaətə imkan verir, məsafənin qət edilməsini aradan qaldırır. Elektron mühitlə istifadə edilən elektron sözlük yalnız ayrı-ayrı tədris fənnlərini, mövzularını, qiymətləndirilməsini və s. deyil , həm də şagirdlərin və ya tələbələrin davamiyyətini, ictimai fəallığını bir andaca “görməyə” imkan verir. Müəllimlərin öyrənənlərlə müasir informasiya –axtarış texnologiyanın köməyi ilə informasiyanın təhlilini və müstəqil axtarışlar aparmaqla öyrənənlərdə sərbəst işləmək və məqsədli axtarışlara qoşulmaq həvəsini, bacarıqlarını formalaşdırır. İnformasiya mühitinin yaradılması İKT-dən istifadəyə həm elmilik həm də praktiklik gətirir. Bu isə informasiyanın məntiqi sıralanmasını ,struktur aydınlığını və sistemliliyini təmin edir.

Hazırda Təhsil Nazirliyinin və qeyri- hökümət təşkilatlarının bəzilərinin İKT ilə əlaqədar keçirdiyi təlimlər müəllimlərin informasiya mühitinə daxil olmasına şərait yaradır.

Bakı şəhərində və rayonlarda elektron iş üslundan istifadə edən xeyli müəllim vardır. Onların bir çoxu öz iş təcrübələrini həmkərları ilə, internet vasitəsilə bölüşülürlər. Təhsil nazirliyi təhsil ocaqlarında elektron vasitələrdən istifadəyə geniş imkan yaradır. Bu imkandan istifadə ,informasiya mühitinə daxil olma səviyyəsi isə hər bir müəllimin özündən asılıdır.

Mən Bakı şəhərinin Xətai rayonundakı 24№-li tam orta məktəbdə informatika fənnindən dərs deyirəm. Məktəbdaxili təlimlərdə və “Təhsildə əlavə texnologiyalar mərkəzində” İKT, Promethean, İntel-10 layihələri üzrə və İKT-dən yaradıcılıqla istifadə imkanlarının yollarını həmkarlarıma öyrədirəm.Eyni zamanda ,Təhsil nazirliyi tərfindən təşkil olunan kurslarda təlimçilik fəaliyyəti göstərirəm. Çalışıram ki, İKT-dən, kompyuterdən istifadə yolu ilə müəllimlərin peşəkarlığının artırılmasına xidmət göstərim. Elektron mühitin yaradılması bütün müəllimlərin, təhsil işçilərinin İKT-dən istifadə rejiminə qoşulmasını təmin edir. Hər kəs bu mühitin yaradılmasında öz iştirakını əsirgəməməlidir.

Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm